Głazy i dęby w Gdańsku - od legend do planów ochrony pomników przyrody

W gdańskich lasach i na miejskich skwerach nie brakuje milczących świadków przeszłości — od okazałych dębów po granitowe głazy, z którymi wiążą się opowieści sprzed wieków. Spacer przy Diabelskim Kamieniu może być równocześnie lekcją geologii i spotkaniem z lokalną legendą. Urzędnicy podkreślają, że ochrona tych obiektów oznacza zarówno badania i zabiegi pielęgnacyjne, jak i pilnowanie inwestycji w ich pobliżu.

• Pomniki przyrody w Gdańsku zyskują nowych świadków
• Jak WEiE patrzy na głazy i co to zmienia przy inwestycjach
• Diabelski Kamień - legenda, rozmiary i miejsce na mapie

Pomniki przyrody w Gdańsku zyskują nowych świadków

W ostatnich latach lista pomników przyrody w mieście powiększa się systematycznie — dziś jest ich już 11. Do najnowszych wpisów należą trzy około 150-letnie dęby ustanowione grupowym pomnikiem przyrody po sesji Rady Miasta. Mieszkańcy często zgłaszają kandydatury drzew i głazów, a ostateczne decyzje zapadają na szczeblu miejskim. Wśród pomników nieożywionych dwa granitowe głazy zostały dopisane w 2023 roku – oba leżą w rejonie Górnego Wrzeszcza, przy ul. Krętej i przy punkcie widokowym „Spojrzenie na Gdańsk XVIII Pogańska Górka”.

W naturze tych obiektów kryje się opowieść o potędze lodowca: eratyki, przyniesione przez lądolód podczas fazy zlodowacenia sprzed około 15–16 tysięcy lat, ukształtowały morenowy krajobraz z dolinami i wzgórzami, które dziś odwiedzają mieszkańcy i turyści.

Jak WEiE patrzy na głazy i co to zmienia przy inwestycjach

Nadzór nad pomnikami przyrody prowadzi Wydział Ekologii i Energetyki (WEiE). W praktyce opieka nad drzewami oznacza regularne badania i zabiegi pielęgnacyjne — pomnikowe drzewa trzeba kontrolować co dwa lata, usuwać suche gałęzie czy jemiołę. Opieka nad głazami ma inny charakter: urzędnicy często opiniują projekty inwestycyjne w ich bezpośrednim otoczeniu, żeby zapobiec mechanicznym uszkodzeniom.

“Mieszkańcy jednak dużo bardziej identyfikują się z drzewami” — mówi Michał Lamczyk, główny specjalista w Referacie Przyrody i Rolnictwa WEiE, i dodaje, że kryteria ochrony dotyczą m.in. wieku, rozmiaru, kształtu oraz wartości kulturowych i krajobrazowych.

Wokół każdego głazu wyznaczana jest strefa ochronna o promieniu 15 metrów, w której inwestycje muszą stosować odpowiednie technologie. To akurat praktyczne wyzwanie w miejscach, gdzie sieci podziemne czy organizacja ruchu wymagają korekt — przykład stanowi fragment ronda przy ul. Krętej, gdzie w pobliżu planowana jest nowa podziemna linia energetyczna, a Rada Miasta ma rozpatrywać tę sprawę w lutym 2026 roku.

Diabelski Kamień - legenda, rozmiary i miejsce na mapie

Największy gdański głaz narzutowy znany jest jako Diabelski Kamień — pomnik przyrody nr 133. Leży na zboczu Czarciej Góry (145 m n.p.m.) w Dolinie Radości, przy tzw. Drodze Węglowej. Tworzą go trzy fragmenty skalne: największy ma wysokość 2,7 m i obwód 12,5 m, drugi obwód 8 m, trzeci leży w większości pod ziemią. To drugi co do wielkości głaz w lasach Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego (TPK) — większy pomnik to pomnik nr 102 w granicach Wejherowa o obwodzie 14 m. Dla porównania największy głaz w Polsce, Trygław, ma obwód około 50 m.

Diabelski Kamień otaczają ludowe opowieści o diabłach i zaklęciach, a jego powierzchnię porastają mchy i porosty charakterystyczne dla skał granitowych. Mapę z lokalizacją wszystkich pomników przyrody udostępnia Zielony Gdańsk – Ekologia, co ułatwia zaplanowanie spaceru.

Gdańszczanie chętnie odwiedzają te miejsca podczas krótkich wypadów — warto pamiętać, że część pomników leży na obszarach leśnych TPK, a inne przy uczęszczanych ścieżkach miejskich. Przy planowaniu wizyty przydatne będą oficjalne wskazówki ochronne i uwagi do projektów budowlanych, zwłaszcza tam, gdzie trwają prace w sąsiedztwie pomników. Dla osób ciekawych przyrody i historii to propozycja na spacer łączący legendę, geologię i miejską zieleń.

na podstawie: UM Gdańsk.