MIIWŚ pokazuje wstrząsające znaleziska na Westerplatte - wystawa Ziemia nie gubi

Nowa wystawa w MIIWŚ odsłania mało znane, bolesne losy cywilnych jeńców na Westerplatte - archeolodzy wydobyli cztery szkielety, przedmioty osobiste i dowody na pracę w nieludzkich warunkach; ekspozycję „Ziemia nie gubi” otwarto już 1 września i można ją oglądać do końca 2025 roku.

• Odwiedź Westerplatte i zobacz, jak muzeum opowiada o losach jeńców
• Wejdź na wystawę MIIWŚ i poznaj przedmioty, które mówią o pracy przymusowej

Odwiedź Westerplatte i zobacz, jak muzeum opowiada o losach jeńców

Na terenie Westerplatte archeolodzy natrafili pod koniec września 2024 roku na trzy szkielety ofiar cywilnych, a w październiku odkryli czwarty grób. Jeden z ciał był ubrany w skórzane półbuty i jednoczęściowy kombinezon roboczy; w prawej kieszeni kombinezonu znaleziono ołówek z sygnaturą „St. Majewski”. Przy jednym ze szczątków z wrześniowego odkrycia natrafiono na skórzany potnik czapki z wyciśniętym napisem „Bydgoszcz”.

Znaleziska wyszły na światło dzienne podczas poszukiwań armaty polowej, jedynej takiej na stanie polskiej załogi WST; archeolodzy szukali stanowiska tej armaty przez trzy lata, a prace odsłoniły także szczątki ludzkie leżące w jednym ze schronów. Przy drugim odsłoniętym schronie natrafiono na kolejnego zmarłego; badanie antropologiczne wskazało, że ofiary zostały zamordowane na samym początku wojny.

Wejdź na wystawę MIIWŚ i poznaj przedmioty, które mówią o pracy przymusowej

Muzeum II Wojny Światowej przygotowało czasową ekspozycję zatytułowaną „Ziemia nie gubi”, otwartą 1 września; prezentacja dostępna jest na poziomie -3 i pozostanie otwarta do końca grudnia 2025. Ekspozycja łączy część historyczną z archeologiczną i pokazuje ponad trzydzieści oryginalnych przedmiotów osobistych pochodzących z wykopalisk.

W materiale ekspozycji zwraca się uwagę na warunki pracy i bytowania polskich jeńców cywilnych, którzy po kapitulacji - prawdopodobnie już 8 września - zostali przywiezieni na Westerplatte po wcześniejszych aresztowaniach na terenie Gdańska, Gdyni i Pomorza. Szacuje się, że przez około półtora roku na terenie prowadzenia robót mogło pracować nawet do dwóch tysięcy osób; brakowało żywności, a do pracy dawano prymitywne narzędzia.

„Wystawa opowiada o martyrologii polskich jeńców cywilnych. To mało znany epizod. Już po kapitulacji, być może już 8 września, pierwsi polscy jeńcy zostali tu przywiezieni. Wcześniej byli aresztowani na terenie Gdańska, Gdyni i Pomorza. Zaczęli porządkować teren po bitwie. Wiemy o strasznych warunkach, w jakich pracowali i mieszkali, wiemy o problemach z brakiem pożywienia. Pokazujemy tu prymitywne narzędzia, które im dano do pracy i przedmioty osobiste. W sumie przez półtora roku mogło tu pracować nawet dwa tysiące osób.”

„Znaleziska dokonaliśmy podczas poszukiwań polskiej armaty polowej, jedynej takiej na składzie polskiej załogi WST. Szukaliśmy tego stanowiska armaty od trzech lat. Podcza prac natknęliśmy się na szczątki ludzkie. Okazało się, że leżą w jednym ze schronów. Po zachowanych fragmentach ubioru wiedzieliśmy, że są to na pewno cywile, a nie żołnierze. Podczas odsłaniania drugiego schronu, znaleźliśmy szczątki kolejnej osoby. Antropolog stwierdziła, że zostali zamordowani w tym miejscu na samym początku wojny.”

Wystawa zawiera elementy trudne wizualnie; z tego powodu ekspozycja jest przeznaczona dla zwiedzających od 16. roku życia. Aby umożliwić indywidualne przygotowanie do kontaktu z drastycznymi treściami, muzeum przygotowało mapę treści wrażliwych - oznaczone zostały miejsca, gdzie pojawiają się m.in. artefakty należące do ofiar, dzięki czemu każdy może sam zdecydować, które fragmenty ekspozycji obejrzy.

„– Rozumiemy, że zetknięcie się z tak trudnym tematem może być osobistym i emocjonalnym przeżyciem. Dlatego udostępniamy mapę treści wrażliwych (rodzaj przed/poprzewodnika), na której oznaczone są miejsca, gdzie się pojawiają. Tworzymy w ten sposób warunki, pozwalające każdej osobie indywidualnie zdecydować, czy i jakie treści chce eksplorować, by z muzeum czynić bezpieczną przestrzenią do radzenia sobie z „ciemną” stroną człowieczeństwa – tłumaczy Agnieszka Bacławska-Kornacka, współkuratorka wystawy.”

Na ekspozycji można również obejrzeć obraz Mariana Mokwy „Uprzątanie Westerplatte” ze zbiorów Muzeum Stutthof. Dla zainteresowanych dostępny jest katalog wystawy.

Przyświadczenia dla mieszkańców: wystawa działa w MIIWŚ od 1 września; planując wizytę warto uwzględnić ograniczenie wiekowe (16+) oraz fakt, że ekspozycja zawiera autentyczne przedmioty ofiar i materiały o trudnej tematyce.

Na podstawie: Urząd Miejski w Gdańsku