W cieniu stosu - gdańskie rękopisy o czarach i procesach, które wstrząsały miastem

W historycznym wnętrzu PAN Biblioteki Gdańskiej pojawiły się rękopisy i ryciny, które przypominają, jak cienka bywała granica między codziennością a oskarżeniem o magię. Wystawa zaprasza do spojrzenia na Pomorze przez pryzmat sądów, grymuarów i ludowych lęków. To opowieść o pojedynczych losach, które kończyły się publiczną egzekucją.

• Gdańsk widziany przez dokumenty i grymuary
• W cieniu stosu - co pokazano na wystawie

Gdańsk widziany przez dokumenty i grymuary

W sześciu gablotach pokazano kilkadziesiąt unikatowych rękopisów, dawnych druków i rycin ze zbiorów PAN Biblioteki Gdańskiej — świadectwa epoki, kiedy religia, choroby i wojny nakręcały podejrzliwość wobec „innych”. Na wystawie szczególną uwagę zwracają się grymuary — księgi magiczne znane jako Dreifacher Hollenzwang, pochodzące z Niemiec (XVII–XIX w.), związane z tradycjami czarnej magii i fałszywie przypisywane postaci Faustusa.

W materiale wystawowym nie brakuje śladów dramatycznych procesów: w Gdańsku najbardziej znana jest sprawa Anny Krüger z 1659 roku, której publiczna egzekucja odbyła się na Targu Drzewnym. Ostatnie pomorskie procesy o czary miały miejsce w 1727 roku w Skarszewach, a przemoc ludowa wobec oskarżonych widoczna jest też w wydarzeniu z 1836 roku w Chałupach, gdzie zginęła Krystyna Ceynowa. Te opowieści pokazują, że oskarżenie o czary często zaczynało się od sąsiedzkiego podejrzenia czy gestu uznanego za podejrzany.

W cieniu stosu - co pokazano na wystawie

Kuratorka Ewa Matczuk podkreślała sens ekspozycji i sposób jej opowiadania:

“Głównym założeniem wystawy było pokazanie Gdańska i naszego regionu z trochę innej perspektywy. Każdy proces tutaj o czary był faktycznie oskarżeniem pojedynczej osoby” — Ewa Matczuk.

Wystawę „W cieniu stosu: czarownice, procesy i magia na Pomorzu” można oglądać w siedzibie PAN Biblioteki Gdańskiej (budynek historyczny), ul. Wałowa 15; w godzinach pracy instytucji: pon., wt., czw. 9.00-19.00, śr., pt. 9.00-15.00. Ekspozycja jest wstępem do rozmowy o przeszłości i będzie czynna do 19 grudnia 2025 r. Wstęp jest darmowy.

na podstawie: Urząd Miejski w Gdańsku.