2026 Rokiem Andrzeja Wajdy, archiwa TVP i projekcja Człowieka z żelaza

W gdańskim Europejskim Centrum Solidarności przypomniano Andrzeja Wajdę i zapowiedziano szerokie obchody Roku Wajdy w 2026 r. — od archiwalnych nagrań po specjalny portal TVP i cykl pokazów filmowych. Poznaj szczegóły planów, które dotyczą także Gdańska i jego związków z twórczością reżysera.

• Gdańsk ożywia pamięć Wajdy — pokazy, archiwa i plany TVP
• Gdańsk pamięta Wajdę — opowieść z planu i plany obchodów 2026

Gdańsk ożywia pamięć Wajdy — pokazy, archiwa i plany TVP

W niedzielę 31 sierpnia w Europejskim Centrum Solidarności odbyła się projekcja filmu “Człowiek z żelaza” w reżyserii Andrzeja Wajdy, nagrodzonego Złotą Palmą w Cannes w 1981 roku. Wiele ujęć tego obrazu powstało podczas strajku sierpniowego 1980 roku w Stoczni Gdańskiej; w filmie obok aktorów Krystyny Jandy, Jerzego Radziwiłowicza i Mariana Opani występują także Lech Wałęsa i inni stoczniowcy, a reżyser przeplata w nim sceny fabularne i dokumentalne.

Podczas niedzielnego spotkania w ECS zaprezentowano także siedmiominutowy materiał ukazujący kulisy pracy Wajdy w Gdańsku w 1980 roku — był to pokaz prapremierowy, który ma stanowić zapowiedź szerszej działalności wokół twórczości reżysera.

Na wydarzeniu głos zabrał Przemysław Herburt, dyrektor Ośrodka Dokumentacji i Zbiorów TVP. Powiedział:

• Ten materiał jest tylko zwiastunem. Zależy nam, żeby kilkaset podobnych materiałów z okazji ustanowienia w 2026 Roku Andrzeja Wajdy ujrzało światło dzienne. Pracujemy w TVP nad portalem, który pokaże Wajdę jako człowieka i twórcę. Materiały archiwalne pokażą kim był. Tych materiałów może być nawet 400-500. To będą także zdjęcia i artykuły.

Ekipa archiwistów TVP pracuje nad poprawą jakości odnalezionych nagrań. W zasobach znaleziono m.in. całe przemówienie Andrzeja Wajdy wygłoszone podczas Kongresu Kultury Polskiej w 1981 roku — wydarzenia, które zostało przerwane przez wprowadzenie stanu wojennego 13 grudnia.

Z kolei Marek Zając, zastępca dyrektora Ośrodka Dokumentacji i Zbiorów TVP, zapowiedział konkretne emisje filmowe:

• W Roku Andrzeja Wajdy pokażemy także na antenach TVP 26 wybranych filmów tego reżysera, co dwa tygodnie jeden film.

Gdańsk pamięta Wajdę — opowieść z planu i plany obchodów 2026

W 2016 roku Andrzej Wajda odwiedził ECS i w rozmowie z widzami wspominał pracę nad “Człowiekiem z żelaza” na terenie stoczni. W swoich słowach opisał sposób tworzenia filmu, łączący dokument i inscenizację; fragment tej wypowiedzi przytoczono w oryginale:

• Ten film musiał być od razu zrobiony! To nie miał być film historyczny, to się działo tu i teraz. Więc Jerzy Radziwiłowicz stał po jednej mojej stronie, a po drugiej stał Jerzy Borowczak. Borowczak opowiadał mi, jak zaczął ten strajk, a Radziwiłowicz jednym uchem słuchał tej rozmowy. Borowczak opowiada, jak przyszedł, jak rozwiesił pierwszych pięć plakatów w szatni, i co było dalej. Ja za chwilę mówię “Kamera!”, a Radziwiłowicz swoimi słowami opowiada to, co przed chwilą usłyszał od Borowczaka. Więc ten film powstawał nie tylko w mojej głowie; przede wszystkim my tu byliśmy i żyliśmy wśród ludzi, którzy tworzyli tę rzeczywistość. Dlatego ten film miał taką siłę! Ja byłem w stoczni, tu były nasze kamery, ja fotografowałem na bieżąco, co się dzieje.

Miasto Gdańsk uhonorowało reżysera: w 2016 roku Andrzej Wajda otrzymał tytuł honorowego obywatela Gdańska. Wajda także wracał filmowo do Gdańska w 2013 roku, realizując film “Wałęsa. Człowiek z nadziei”.

Oficjalne obchody Roku Andrzeja Wajdy wynikają z decyzji Senatu RP. W 2026 roku, w setną rocznicę urodzin oraz dziesiątą rocznicę śmierci reżysera, planowane są m.in. ogólnopolski przegląd filmów pod patronatem Marszałka Senatu, wystawa w gmachu Senatu poświęcona twórczości Wajdy oraz konferencja naukowa analizująca wpływ jego filmów na społeczeństwo, kulturę i politykę.

Na podstawie: Urząd Miejski Gdańsk